an de 04. Oktober 2024, 19 Ühr (hento hoogstens 21 Ühr) willen wi weer ´n Platt-Klöön-Avend in de Boo van de Leezdörper Möhlen ofhollen. Dat geiht ditmaal um „Uns Nahberstadt Wiesmoor“.
Wiesmoor kennen wi vandaag as ´n mooi Blömengemeent, daarbi weer vör good 120 Jahr daar noch heel nix anners as will Moor, düster un daaldrückend. Dat was an de Grens van de oll Kreis Auerk un de Kreis Wittmund, nömd Auerker un Feebörger Wiesmoor. Bit daarhen hett man dat Moor neet anpacken kunnt. Middent dör gung en Straat, of seggen wi beter en Weg, anners blot Törf un Dook un verlaten, unseker Sump, nüms troot sük, daarin to lopen. De Naam Wiesmoor hett dat Gewesten ok man blot ´n paar Jahr daarvör kregen. Mittlerwiel harren de Prüßen dat „Urbarmachungsedikt“ herutbrocht, dat all Mooren, de nüms hören deen, alleen de Staat tostunnen.
Man se wussen ok neet so recht, wat se mit dat „unbruukbaar“ Land anfangen sullten. Man hett daaran docht, de heel Landstreek drög to leggen, so muss eerst dat Water rutbrocht worden as man dat al siet 1633 mit de Fehnkultür anfangen hett. Do kwamm een van de Prüßen, de Staatsekretär Ramm, up de Gedacht, mit groot Plogen dat heel Bodel umtograven, dörtomixen, Kalk un Dung drunnertostreien un so fruchtbaar Land to winnen. Dat kwamm denn ok togang, man nömde dat de „Düütse Hoogmoorkultür“, sowat 100 Jahr na de Oll Fritz. Ramm weer ´n Fründ van Siemens, he kunn disse Keerl, de mit de upkomend Elektrizität sien Deiten verdeenen dee, overtügen, en Krachtwark uptoboen un de Törf in Elektrizität umtowanneln. Baldaadig groot Maschienen wurren upsett, de plogten de Moorgrund 4m deep dör, en Mengsel van Sand un Bunk un Törf wurr mit Kalk un Dung mixt un to bruukbaar Eer upweert. Daar kunn denn Grönland un ok ´n bietje wat Acker för Lüü to Verfögen stellt worden, de daar siedeln wullen.
De Wiesmoorders hebben mithulpen de Eems-Jade-Kanaal to graven, hebben en neei Kanaal na dat Leda-Jümme-Stroom-Kuntrei un en Verbinden na de Eems-Jade-Kanaal heerstellt. Se hebben Tillen (Zugbrücken) daarover gahn laten, hebben Wanderwegen dör Wald un Moor anleggt un so ´n wunnerbaar Landskupp förmt. Dat alls gefallt ok vandaag noch de Besökers.
Bi dat Krachtwark full nu ´n heel Bült Warmte of un daarmit hett man Glashusen bedreven, man kunn daar al heel froog in en neei Jahr in heel Europa Gemüüs un Grönte verkopen. Dat leep good bit na de II. Oorlog, man denn kwammen de Hollanners mit datsülvig Goodje up de Markt, de kunnen dat goodkoper bedrieven. Man fixe Lüü in Wiesmoor hebben do umstellt up Blömentucht un kunnen wiedermaken. En heel Bült Lüü sünd do privaat to Gaarners worden un dat groot Wark leep ok wieder.
Man se wussen ok neet so recht, wat se mit dat „unbruukbaar“ Land anfangen sullten. Man hett daaran docht, de heel Landstreek drög to leggen, so muss eerst dat Water rutbrocht worden as man dat al siet 1633 mit de Fehnkultür anfangen hett. Do kwamm een van de Prüßen, de Staatsekretär Ramm, up de Gedacht, mit groot Plogen dat heel Bodel umtograven, dörtomixen, Kalk un Dung drunnertostreien un so fruchtbaar Land to winnen. Dat kwamm denn ok togang, man nömde dat de „Düütse Hoogmoorkultür“, sowat 100 Jahr na de Oll Fritz. Ramm weer ´n Fründ van Siemens, he kunn disse Keerl, de mit de upkomend Elektrizität sien Deiten verdeenen dee, overtügen, en Krachtwark uptoboen un de Törf in Elektrizität umtowanneln. Baldaadig groot Maschienen wurren upsett, de plogten de Moorgrund 4m deep dör, en Mengsel van Sand un Bunk un Törf wurr mit Kalk un Dung mixt un to bruukbaar Eer upweert. Daar kunn denn Grönland un ok ´n bietje wat Acker för Lüü to Verfögen stellt worden, de daar siedeln wullen.
De Wiesmoorders hebben mithulpen de Eems-Jade-Kanaal to graven, hebben en neei Kanaal na dat Leda-Jümme-Stroom-Kuntrei un en Verbinden na de Eems-Jade-Kanaal heerstellt. Se hebben Tillen (Zugbrücken) daarover gahn laten, hebben Wanderwegen dör Wald un Moor anleggt un so ´n wunnerbaar Landskupp förmt. Dat alls gefallt ok vandaag noch de Besökers.
Bi dat Krachtwark full nu ´n heel Bült Warmte of un daarmit hett man Glashusen bedreven, man kunn daar al heel froog in en neei Jahr in heel Europa Gemüüs un Grönte verkopen. Dat leep good bit na de II. Oorlog, man denn kwammen de Hollanners mit datsülvig Goodje up de Markt, de kunnen dat goodkoper bedrieven. Man fixe Lüü in Wiesmoor hebben do umstellt up Blömentucht un kunnen wiedermaken. En heel Bült Lüü sünd do privaat to Gaarners worden un dat groot Wark leep ok wieder.
De Wiesmoorders hebben do de Frömdenverkehr in hör Gemeent haalt, se hebben good Hotels boot, hebben dat Bleihfeest mit de Wahl van ´n Bleihköninske togang brocht, hebben en Blömenhall upklütert mit ´n wunnerbaar Park daarachter, se hebben en Törfmuseum mit all de groot Maschienen upwesen, se hebben ´n Freeilüchtbühn un Hallenswemmbad un ok en Freeilüchtbad an dat Ottermeer anboden. Dat is in de wahrste Sinn „en bleihend Gemeent“.
Wiesmoor is 100 Jahr na sien Begünn al to ´n Stadt maakt worden, en van de jungste Stadtjes in heel Düütland. Man hett van de twee Wiesmoors een maakt un ´n paar Dörpen ingemeent.
Un vandaag, waar de Törf al meest upbruukt is, hebben se passend Industrien in hör Stadt haalt.
De Tokummst is sekert. Dat lohnt sük, dat Worden van Wiesmoor in dat rechte Lücht to setten, daarum willen wi kekeln un mäkeln.
De Tokummst is sekert. Dat lohnt sük, dat Worden van Wiesmoor in dat rechte Lücht to setten, daarum willen wi kekeln un mäkeln.
Mit beste Gröten
hör Adolf Sanders
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen