Platt-Klöön-Avend

Leev Plattfrünnen,

dat geiht elksmaal so gau, dat weer een Maant rum is, token Freedag, de 04. April 2025 um Klock 19 Ühr (hento sowat 21 Ühr) steiht weer en Platt-Avend in de Boo van de Leezder Möhlen an. Wi willen proten un klönen over "Oostfreesen un hör Sundheid -Dokters. Knakenbrekers, Süükden un wat alls daarto hören deit."

In Oostfreesland hebben wi eenig bedüdend Dokters hervörbrocht, ik denk u.a. an Hermann Conring, Johann Christian Reil, Hermine Edenhuizen, Hans Wilhelm Müller-Wohlfahrt un ´n paar annern, de wi vörstellen willen. Man ok heel anner Saken so as de Knakenbrekers (de dat haast blot bi uns gifft), an Heilpraktikers, an "Wunderheiler", de sük hier rumdreven hebben. Ok ´n heel Bült Wangloov höört in dit Rebett, mi is daar ut Kinnertiden noch de Naam Gröning in d´ Kopp, de mit Stanniolkugels heelt hett; Fiskblood, besünners Aalblood, sall good anslaan hebben. Wi harren hier ok - besünners um Emden herum - noch in de Begünn van dat 20 Jahrhunnert "Malaria (up Platt Dreedaagskoll)".

Well daar wat over weten deit, kann dat vörstellen. Vööl Lüü hebben ok Allergien (t. Bispill Heifever usw.). Pest, Cholera, Tbc, Skorbut hebben hör Unwesen dreven. Man hett suckse arm Sloven neet sük sülmst overlaten, man hett hulpen.

Man hier hebben noch vöör 1800 ok al eenig klooke Minsken dat Staatsbad Nördernee up Been stellt (dat ollste an de heel Noordseeküst), daar sünd sogaar Könige (vöör alls ut Hannover) sömmerdags hierher komen.

De eerst Aptheken bünt al ut dat 14. Jahrhunnert betüügt, Griepmoders (= Hebammen) sünd ok al froog in Gang komen. Soltwaterkuren gifft dat sogar in Buddels (Biomaris) to kopen, Oostfreesen hebben de DGzRS utfunnen, dat "Rettungswesen" is hier ok best upstellt, Krankenhusen sünd hier upboot worden so ruugweg al in dat 17. Jahrhunnert, un Pleeghusen sünd mit de sobenömde Armenhusen van de Karken inricht worden. Vandaag gifft dat AOK-Heime, "Betreutes Wohnen" un verscheden anner Inrichtens.

Ik lööv, wi hebben daar mennigwat to bekakeln.

 

Hento Freedag

Jo Adolf Sanders